Bu Aftanıñ Peraşası Moşe ve İtro-Şemot-Çıqış-18-Crimean Karaite Dialect
Moşe ve İtro
Moşeniñ qaynatası Midyannıñ ruhaniyi İtro, Ha-Şem Miçrayimden İsraellilerni alıp çıqqanda, Moşe ve Ozüniñ halqı İsrael içün Ha-Şem'niñ yapqan episi şeyleri aqqında eşitti. O zaman Moşeniñ qaynatası İtro ondan evel evine qaytarılğan Moşeniñ apayını Çipporanı ve onıñ eki oğlunı ozüne çağırttı. Olardan biriniñ adı Gerşom edi çünki Moşe : Men yabancı yerde vaqtınca yaşağan adam oldım,-dey edi. Ekincisiniñ adı ise Eliezer edi, çünki Moşe: Babamnıñ T-nrisi, maña yardımcı olıp, meni paronıñ qılıçından qorçaladı,-dep ayta edi. Moşeniñ qaynatası İtro Moşeniñ apayı ve balalarınen sahrağa, T-nriniñ dağı yanında ordunen yerleşken Moşeğe kelip, oña boyle haber yolladı:
-Men, seniñ qaynatañ İtro, ve seniñ apayıñ, ve onen beraber eki oğluñ saña kelemiz.
Moşe qaynatasını qarşılımağa çıqtı, oña bek bukti ve onı opti. Biri-birinen soraşqanlarından soñ, olar çadırğa kirdiler. Soñ Moşe qaynatasına İsrael içün T-nri paronen ve episi miçrayimlilernen yapqanlarını ikaye etti. İsraellilerni miçrayimlilerden ve paronıñ qollarından nasıl qurtarğan aqqında da ikaye etti. İsraellilerni miçrayimlilerden ve paronıñ qollarından qurtarğanda, Ha-Şem israellilerge yapqan eiyiliklerine İtro quvandı ve boyle dedi:
-Sizin miçrayimlilerniñ ve paronıñ qolundan qurtarğan ve bu halqñı miçrayimlilerniñ uküminden azat etken T-nrige biñ şukürler olsun! Şimdi men bilem ki: T-nri episi T-nrilerden buyük, çünki O, boyle şeyler yapıp, İsraellilerni ğururlı miçrayimlilerniñ T-nrilerinden qurtardı.
Soñ Moşeniñ qaynatası İtro T-nrige butünley yaqılğan ve başqa qorbanlar çaldı. Soñ T-nriniñ ogünde Moşeniñ qaynatasınen beraber aş aşamaq içün, Aaron ve İsraelniñ aqsaqlları keldiler.
İtronıñ Mesleatları
Aylanır kunü Moşe, halqnı mahkeme etmek içün, oturdı, ve halq Moşeniñ ogünde sabadan aqşamğace turdı. Moşeniñ qaynatası Moşe halqnen yapqanlarınıñ episini korip, ondan:
-Bu, seniñ halqnen yapqanıñ nedir? Ne içün sen butün kun oturasıñ, halq ise seniñ ogüñde sabadan aqşamğace tura?-dep soradı.
-Halq maña, T-nriniñ iradesini bilmek içün, kele,-dedi Moşe qaynatasına.- Olarda nasıldır iş çıqqanda, olar maña keleler. Men ise, davalarını çezip, olarğa T-nriniñ nizamnamelerinen qanunlarını ogretem.
Lakin Moşeniñ qaynatası oña boyle dedi:
-Seniñ yapqanlarıñ yahşı degil. Sen ozüñni ve sennen olğan halqnı qıynaycaqsıñ, çünki sen içün bu pek ağır iş: sen onı ozüñ baş etamazsıñ. Şimdi aytqanlarımnı diñle, men saña aqıl ogreteyim, ve Ad.. sennen olur. Sen halq içün Ad..nıñ ogünde aracı olıp, Ad..ğa olarnıñ davalarını yetkiz. Olarğa Ad..nıñ nizamnamelerini ve qanuñlarını ogret. Nasıl yaşamaq ve nasıl işler yapmaqñı halqqa ogret. Ozüñe ise butün halqtan qabiliyetli, Ad..dan qorqqan, aç-koz olmağan ve adaletli adamlarnı saylap al da, olarnı halqnıñ ustüne biñbaşı, yuzbaşı, ellibaşı ve onbaşı olaraq qoy. Olar daima halqnıñ davalarını çezsinler. Er bir pek muim iş aqqında seni haberdar etip, çezmesini saña bersinler, ufaq-tüfek davalarnı ise ozleri çezsinler. Saña qolayca olur, işniñ ağırlığı olarğa da tüşer. Bu-Ad..nıñ saña emiri. Sen bunı yapsañ eger, çıdap olursıñ. Butün halq ise qanaatlenip, oz yerine esen-aman qaytır.
Moşe qaynatasınıñ aytqanlarını diñledi ve onıñ episi aytqanlarını yaptı. Moşe butün İsraelden qabiliyetli adamlarnı sayladı ve olarnı halqnıñ başlıqları etip, ya da biñbaşı, yuzbaşı, ellibaşı ve onbaşo olaraq qoydı. Olar daima halqnıñ davalarını çeze ediler: muim işler aqqında Moşeğa qaber etip, çezmesin oña bere ediler, ufaq-tüfek davalarnı ise ozleri çeze ediler.
Soñ Moşe qaynatasınen sağlıqlaştı, ve o,oz toprağına ketti.
Бу Афтанынъ Перашасы Моше ве Итро-Шемот-Чыкъыш-18-Джримеан Караите Диальеджт
Моше ве Итро
Мошенинъ къайнатасы Мидьяннынъ руханийи Итро, Ха-Шем Мичрайимден Исраэллилерни алып чыкъкъанда, Моше ве Озюнинъ халкъы Исраэль ичюн Ха-Шем'нинъ япкъан эписи шейлери акъкъында эшитти. О заман Мошенинъ къайнатасы Итро ондан эвель эвине къайтарылгъан Мошенинъ апайыны Чиппораны ве онынъ эки огълуны озюне чагъыртты. Олардан бирининъ ады Гершом эди чюнки Моше : Мен ябанджы ерде вакътынджа яшагъан адам олдым,-дей эди. Экинджисининъ ады исе Элиэзер эди, чюнки Моше: Бабамнынъ Т-нриси, манъа ярдымджы олып, мени паронынъ къылычындан къорчалады,-деп айта эди. Мошенинъ къайнатасы Итро Мошенинъ апайы ве балаларынен сахрагъа, Т-нрининъ дагъы янында ордунен ерлешкен Мошегъе келип, онъа бойле хабер ёллады:
-Мен, сенинъ къайнатанъ Итро, ве сенинъ апайынъ, ве онен берабер эки огълунъ санъа келемиз.
Моше къайнатасыны къаршылымагъа чыкъты, онъа бек букти ве оны опти. Бири-биринен сорашкъанларындан сонъ, олар чадыргъа кирдилер. Сонъ Моше къайнатасына Исраэль ичюн Т-нри паронен ве эписи мичрайимлилернен япкъанларыны икае этти. Исраэллилерни мичрайимлилерден ве паронынъ къолларындан насыл къуртаргъан акъкъында да икае этти. Исраэллилерни мичрайимлилерден ве паронынъ къолларындан къуртаргъанда, Ха-Шем исраэллилерге япкъан эийиликлерине Итро къуванды ве бойле деди:
-Сизин мичрайимлилернинъ ве паронынъ къолундан къуртаргъан ве бу халкънъы мичрайимлилернинъ укюминден азат эткен Т-нриге бинъ шукюрлер олсун! Шимди мен билем ки: Т-нри эписи Т-нрилерден буюк, чюнки О, бойле шейлер япып, Исраэллилерни гъурурлы мичрайимлилернинъ Т-нрилеринден къуртарды.
Сонъ Мошенинъ къайнатасы Итро Т-нриге бутюнлей якъылгъан ве башкъа къорбанлар чалды. Сонъ Т-нрининъ огюнде Мошенинъ къайнатасынен берабер аш ашамакъ ичюн, Аарон ве Исраэльнинъ акъсакъллары кельдилер.
Итронынъ Меслеатлары
Айланыр куню Моше, халкъны махкеме этмек ичюн, отурды, ве халкъ Мошенинъ огюнде сабадан акъшамгъадже турды. Мошенинъ къайнатасы Моше халкънен япкъанларынынъ эписини корип, ондан:
-Бу, сенинъ халкънен япкъанынъ недир? Не ичюн сен бутюн кун отурасынъ, халкъ исе сенинъ огюнъде сабадан акъшамгъадже тура?-деп сорады.
-Халкъ манъа, Т-нрининъ ирадесини бильмек ичюн, келе,-деди Моше къайнатасына.- Оларда насылдыр иш чыкъкъанда, олар манъа келелер. Мен исе, даваларыны чезип, оларгъа Т-нрининъ низамнамелеринен къанунларыны огретем.
Лакин Мошенинъ къайнатасы онъа бойле деди:
-Сенинъ япкъанларынъ яхшы дегиль. Сен озюнъни ве сеннен олгъан халкъны къыйнайджакъсынъ, чюнки сен ичюн бу пек агъыр иш: сен оны озюнъ баш этамазсынъ. Шимди айткъанларымны динъле, мен санъа акъыл огретейим, ве Ад.. сеннен олур. Сен халкъ ичюн Ад..нынъ огюнде араджы олып, Ад..гъа оларнынъ даваларыны еткиз. Оларгъа Ад..нынъ низамнамелерини ве къанунъларыны огрет. Насыл яшамакъ ве насыл ишлер япмакънъы халкъкъа огрет. Озюнъе исе бутюн халкътан къабилиетли, Ад..дан къоркъкъан, ач-коз олмагъан ве адалетли адамларны сайлап ал да, оларны халкънынъ устюне бинъбашы, юзбашы, эллибашы ве онбашы оларакъ къой. Олар даима халкънынъ даваларыны чезсинлер. Эр бир пек муим иш акъкъында сени хабердар этип, чезмесини санъа берсинлер, уфакъ-тюфек даваларны исе озлери чезсинлер. Санъа къолайджа олур, ишнинъ агъырлыгъы оларгъа да тюшер. Бу-Ад..нынъ санъа эмири. Сен буны япсанъ эгер, чыдап олурсынъ. Бутюн халкъ исе къанаатленип, оз ерине эсен-аман къайтыр.
Моше къайнатасынынъ айткъанларыны динъледи ве онынъ эписи айткъанларыны япты. Моше бутюн Исраэльден къабилиетли адамларны сайлады ве оларны халкънынъ башлыкълары этип, я да бинъбашы, юзбашы, эллибашы ве онбашо оларакъ къойды. Олар даима халкънынъ даваларыны чезе эдилер: муим ишлер акъкъында Мошегъа къабер этип, чезмесин онъа бере эдилер, уфакъ-тюфек даваларны исе озлери чезе эдилер.
Сонъ Моше къайнатасынен сагълыкълашты, ве о,оз топрагъына кетти.
Exodus Chapter 18 שְׁמוֹת
א וַיִּשְׁמַע יִתְרוֹ כֹהֵן מִדְיָן, חֹתֵן מֹשֶׁה, אֵת כָּל-אֲשֶׁר עָשָׂה אֱלֹהִים לְמֹשֶׁה, וּלְיִשְׂרָאֵל עַמּוֹ: כִּי-הוֹצִיא יְהוָה אֶת-יִשְׂרָאֵל, מִמִּצְרָיִם. 1 Now Jethro, the priest of Midian, Moses' father-in-law, heard of all that God had done for Moses, and for Israel His people, how that the LORD had brought Israel out of Egypt.
ב וַיִּקַּח, יִתְרוֹ חֹתֵן מֹשֶׁה, אֶת-צִפֹּרָה, אֵשֶׁת מֹשֶׁה--אַחַר, שִׁלּוּחֶיהָ. 2 And Jethro, Moses' father-in-law, took Zipporah, Moses' wife, after he had sent her away,
ג וְאֵת, שְׁנֵי בָנֶיהָ: אֲשֶׁר שֵׁם הָאֶחָד, גֵּרְשֹׁם--כִּי אָמַר, גֵּר הָיִיתִי בְּאֶרֶץ נָכְרִיָּה. 3 and her two sons; of whom the name of the one was Gershom; for he said: 'I have been a stranger in a strange land';
ד וְשֵׁם הָאֶחָד, אֱלִיעֶזֶר--כִּי-אֱלֹהֵי אָבִי בְּעֶזְרִי, וַיַּצִּלֵנִי מֵחֶרֶב פַּרְעֹה. 4 and the name of the other was Eliezer: 'for the God of my father was my help, and delivered me from the sword of Pharaoh.'
ה וַיָּבֹא יִתְרוֹ חֹתֵן מֹשֶׁה, וּבָנָיו וְאִשְׁתּוֹ--אֶל-מֹשֶׁה: אֶל-הַמִּדְבָּר, אֲשֶׁר-הוּא חֹנֶה שָׁם--הַר הָאֱלֹהִים. 5 And Jethro, Moses' father-in-law, came with his sons and his wife unto Moses into the wilderness where he was encamped, at the mount of God;
ו וַיֹּאמֶר, אֶל-מֹשֶׁה, אֲנִי חֹתֶנְךָ יִתְרוֹ, בָּא אֵלֶיךָ; וְאִשְׁתְּךָ--וּשְׁנֵי בָנֶיהָ, עִמָּהּ. 6 and he said unto Moses: 'I thy father-in-law Jethro am coming unto thee, and thy wife, and her two sons with her.'
ז וַיֵּצֵא מֹשֶׁה לִקְרַאת חֹתְנוֹ, וַיִּשְׁתַּחוּ וַיִּשַּׁק-לוֹ, וַיִּשְׁאֲלוּ אִישׁ-לְרֵעֵהוּ, לְשָׁלוֹם; וַיָּבֹאוּ, הָאֹהֱלָה. 7 And Moses went out to meet his father-in-law, and bowed down and kissed him; and they asked each other of their welfare; and they came into the tent.
ח וַיְסַפֵּר מֹשֶׁה, לְחֹתְנוֹ, אֵת כָּל-אֲשֶׁר עָשָׂה יְהוָה לְפַרְעֹה וּלְמִצְרַיִם, עַל אוֹדֹת יִשְׂרָאֵל: אֵת כָּל-הַתְּלָאָה אֲשֶׁר מְצָאָתַם בַּדֶּרֶךְ, וַיַּצִּלֵם יְהוָה. 8 And Moses told his father-in-law all that the LORD had done unto Pharaoh and to the Egyptians for Israel's sake, all the travail that had come upon them by the way, and how the LORD delivered them.
ט וַיִּחַדְּ יִתְרוֹ--עַל כָּל-הַטּוֹבָה, אֲשֶׁר-עָשָׂה יְהוָה לְיִשְׂרָאֵל: אֲשֶׁר הִצִּילוֹ, מִיַּד מִצְרָיִם. 9 And Jethro rejoiced for all the goodness which the LORD had done to Israel, in that He had delivered them out of the hand of the Egyptians.
י וַיֹּאמֶר, יִתְרוֹ, בָּרוּךְ יְהוָה, אֲשֶׁר הִצִּיל אֶתְכֶם מִיַּד מִצְרַיִם וּמִיַּד פַּרְעֹה: אֲשֶׁר הִצִּיל אֶת-הָעָם, מִתַּחַת יַד-מִצְרָיִם. 10 And Jethro said: 'Blessed be the LORD, who hath delivered you out of the hand of the Egyptians, and out of the hand of Pharaoh; who hath delivered the people from under the hand of the Egyptians.
יא עַתָּה יָדַעְתִּי, כִּי-גָדוֹל יְהוָה מִכָּל-הָאֱלֹהִים: כִּי בַדָּבָר, אֲשֶׁר זָדוּ עֲלֵיהֶם. 11 Now I know that the LORD is greater than all gods; yea, for that they dealt proudly against them.'
יב וַיִּקַּח יִתְרוֹ חֹתֵן מֹשֶׁה, עֹלָה וּזְבָחִים--לֵאלֹהִים; וַיָּבֹא אַהֲרֹן וְכֹל זִקְנֵי יִשְׂרָאֵל, לֶאֱכָל-לֶחֶם עִם-חֹתֵן מֹשֶׁה--לִפְנֵי הָאֱלֹהִים. 12 And Jethro, Moses' father-in-law, took a burnt-offering and sacrifices for God; and Aaron came, and all the elders of Israel, to eat bread with Moses' father-in-law before God.
יג וַיְהִי, מִמָּחֳרָת, וַיֵּשֶׁב מֹשֶׁה, לִשְׁפֹּט אֶת-הָעָם; וַיַּעֲמֹד הָעָם עַל-מֹשֶׁה, מִן-הַבֹּקֶר עַד-הָעָרֶב. 13 And it came to pass on the morrow, that Moses sat to judge the people; and the people stood about Moses from the morning unto the evening.
יד וַיַּרְא חֹתֵן מֹשֶׁה, אֵת כָּל-אֲשֶׁר-הוּא עֹשֶׂה לָעָם; וַיֹּאמֶר, מָה-הַדָּבָר הַזֶּה אֲשֶׁר אַתָּה עֹשֶׂה לָעָם--מַדּוּעַ אַתָּה יוֹשֵׁב לְבַדֶּךָ, וְכָל-הָעָם נִצָּב עָלֶיךָ מִן-בֹּקֶר עַד-עָרֶב. 14 And when Moses' father-in-law saw all that he did to the people, he said: 'What is this thing that thou doest to the people? why sittest thou thyself alone, and all the people stand about thee from morning unto even?'
טו וַיֹּאמֶר מֹשֶׁה, לְחֹתְנוֹ: כִּי-יָבֹא אֵלַי הָעָם, לִדְרֹשׁ אֱלֹהִים. 15 And Moses said unto his father-in-law: 'Because the people come unto me to inquire of God;
טז כִּי-יִהְיֶה לָהֶם דָּבָר, בָּא אֵלַי, וְשָׁפַטְתִּי, בֵּין אִישׁ וּבֵין רֵעֵהוּ; וְהוֹדַעְתִּי אֶת-חֻקֵּי הָאֱלֹהִים, וְאֶת-תּוֹרֹתָיו. 16 when they have a matter, it cometh unto me; and I judge between a man and his neighbour, and I make them know the statutes of God, and His laws.'
יז וַיֹּאמֶר חֹתֵן מֹשֶׁה, אֵלָיו: לֹא-טוֹב, הַדָּבָר, אֲשֶׁר אַתָּה, עֹשֶׂה. 17 And Moses' father-in-law said unto him: 'The thing that thou doest is not good.
יח נָבֹל תִּבֹּל--גַּם-אַתָּה, גַּם-הָעָם הַזֶּה אֲשֶׁר עִמָּךְ: כִּי-כָבֵד מִמְּךָ הַדָּבָר, לֹא-תוּכַל עֲשֹׂהוּ לְבַדֶּךָ. 18 Thou wilt surely wear away, both thou, and this people that is with thee; for the thing is too heavy for thee; thou art not able to perform it thyself alone.
יט עַתָּה שְׁמַע בְּקֹלִי, אִיעָצְךָ, וִיהִי אֱלֹהִים, עִמָּךְ; הֱיֵה אַתָּה לָעָם, מוּל הָאֱלֹהִים, וְהֵבֵאתָ אַתָּה אֶת-הַדְּבָרִים, אֶל-הָאֱלֹהִים. 19 Hearken now unto my voice, I will give thee counsel, and God be with thee: be thou for the people before God, and bring thou the causes unto God.
כ וְהִזְהַרְתָּה אֶתְהֶם, אֶת-הַחֻקִּים וְאֶת-הַתּוֹרֹת; וְהוֹדַעְתָּ לָהֶם, אֶת-הַדֶּרֶךְ יֵלְכוּ בָהּ, וְאֶת-הַמַּעֲשֶׂה, אֲשֶׁר יַעֲשׂוּן. 20 And thou shalt teach them the statutes and the laws, and shalt show them the way wherein they must walk, and the work that they must do.
כא וְאַתָּה תֶחֱזֶה מִכָּל-הָעָם אַנְשֵׁי-חַיִל יִרְאֵי אֱלֹהִים, אַנְשֵׁי אֱמֶת--שֹׂנְאֵי בָצַע; וְשַׂמְתָּ עֲלֵהֶם, שָׂרֵי אֲלָפִים שָׂרֵי מֵאוֹת, שָׂרֵי חֲמִשִּׁים, וְשָׂרֵי עֲשָׂרֹת. 21 Moreover thou shalt provide out of all the people able men, such as fear God, men of truth, hating unjust gain; and place such over them, to be rulers of thousands, rulers of hundreds, rulers of fifties, and rulers of tens.
כב וְשָׁפְטוּ אֶת-הָעָם, בְּכָל-עֵת, וְהָיָה כָּל-הַדָּבָר הַגָּדֹל יָבִיאוּ אֵלֶיךָ, וְכָל-הַדָּבָר הַקָּטֹן יִשְׁפְּטוּ-הֵם; וְהָקֵל, מֵעָלֶיךָ, וְנָשְׂאוּ, אִתָּךְ. 22 And let them judge the people at all seasons; and it shall be, that every great matter they shall bring unto thee, but every small matter they shall judge themselves; so shall they make it easier for thee and bear the burden with thee.
כג אִם אֶת-הַדָּבָר הַזֶּה, תַּעֲשֶׂה, וְצִוְּךָ אֱלֹהִים, וְיָכָלְתָּ עֲמֹד; וְגַם כָּל-הָעָם הַזֶּה, עַל-מְקֹמוֹ יָבֹא בְשָׁלוֹם. 23 If thou shalt do this thing, and God command thee so, then thou shalt be able to endure, and all this people also shall go to their place in peace.'
כד וַיִּשְׁמַע מֹשֶׁה, לְקוֹל חֹתְנוֹ; וַיַּעַשׂ, כֹּל אֲשֶׁר אָמָר. 24 So Moses hearkened to the voice of his father-in-law, and did all that he had said.
כה וַיִּבְחַר מֹשֶׁה אַנְשֵׁי-חַיִל מִכָּל-יִשְׂרָאֵל, וַיִּתֵּן אֹתָם רָאשִׁים עַל-הָעָם--שָׂרֵי אֲלָפִים שָׂרֵי מֵאוֹת, שָׂרֵי חֲמִשִּׁים וְשָׂרֵי עֲשָׂרֹת. 25 And Moses chose able men out of all Israel, and made them heads over the people, rulers of thousands, rulers of hundreds, rulers of fifties, and rulers of tens.
כו וְשָׁפְטוּ אֶת-הָעָם, בְּכָל-עֵת: אֶת-הַדָּבָר הַקָּשֶׁה יְבִיאוּן אֶל-מֹשֶׁה, וְכָל-הַדָּבָר הַקָּטֹן יִשְׁפּוּטוּ הֵם. 26 And they judged the people at all seasons: the hard causes they brought unto Moses, but every small matter they judged themselves.
כז וַיְשַׁלַּח מֹשֶׁה, אֶת-חֹתְנוֹ; וַיֵּלֶךְ לוֹ, אֶל-אַרְצוֹ. {פ} 27 And Moses let his father-in-law depart; and he went his way into his own land.
